Кястутис Будрис и Джон Коул. Фото: МИД Литвы
На днях на пасяджэнні Савета бяспекі Аляксандр Лукашэнка выставіў Літве шэраг умоваў. На першы погляд, такі падыход выглядае празмерна амбіцыйным. Але ці можна дапусціць, што ў беларускага палітыка ўсё ж ёсць падставы для павышэння ставак?
Лукашэнка запатрабаваў ад літоўскіх уладаў сесці за стол перамоваў і вырашаць усе пытанні ў межах двухбаковага дыялогу. А ўчора палітык сфармуляваў шэраг дадатковых патрабаванняў да Вільні.
«Вярніце нам 17 або 20 аўтамабіляў, якія вы скралі. Пажарныя аўтамабілі, якія пастаўлялі ў Зімбабвэ. Нармалізуйце працу нашага санаторыя, дзе мы лячылі чарнобыльскіх дзяцей. <…> І вярніце нам грошы за тое, што мы там будавалі порт», — заявіў Лукашэнка.
Нагадаем, «Беларуськалій» валодаў 30% у кампаніі, якая аперуе тэрміналам насыпных грузаў у порце Клайпеды, праз які ажыццяўлялася перавалка беларускіх калійных угнаенняў.
Пакуль Мінск і Вільня абменьваюцца інфармацыйнымі кантратакамі. Так, намеснік міністра замежных спраў Беларусі Ігар Секрэта заявіў, што беларускі бок прапаноўваў літоўскаму МЗС правесці кансультацыі на палях адбылай 4 снежня міністэрскай сустрэчы АБСЕ ў Вене, аднак Літва адмовілася ад такога фармату. У сваю чаргу літоўскія дыпламаты заяўляюць, што былі гатовыя да перамоваў з беларускімі калегамі на палях АБСЕ, але атрыманую прапанову адхіліў беларускі бок.
У цэлым жа дыслакацыя ясная: беларускі рэжым імкнецца максімальна павысіць узровень перамоўнага працэсу з Літвой – раней кіраўнік МЗС Беларусі Максім Рыжанкоў настойваў на перамовах паміж знешнепалітычнымі ведамствамі дзвюх краін.
Вільня, наадварот, зацікаўлена ў тым, каб пазбегнуць такога развіцця падзей і паспрабаваць дамовіцца з Мінскам на больш нізкім тэхнічным узроўні.
На гэтым фоне на пасяджэнні Савета бяспекі Лукашэнка яшчэ вышэй падняў стаўкі, запатрабаваўшы не толькі перамоваў, але і кампенсацыі шэрагу страт, якія яго рэжым панёс праз санкцыі. Ці не занадта саманадзейна для афіцыйнага Мінска ісці на далейшую эскалацыю?
На першы погляд, выглядае гэта менавіта так. І такі падыход у пэўным сэнсе апраўданы — працягваючы псаваць жыццё суседзям, беларускі рэжым прыцягвае да сябе ўвагу. Тым самым вымушаючы ўрады дэмакратычных краін шукаць варыянты вырашэння праблем, якія генеруе афіцыйны Мінск. Але ці толькі гэта можа ляжаць у аснове стратэгіі Лукашэнкі? І ці не хаваецца за яго павышэннем ставак нешта большае?
Пытанне можна сфармуляваць інакш — ці мог беларускі рэжым у канфлікце з Літвой заручыцца падтрымкай нейкага ўплывовага гульца? Напрыклад, ЗША і адміністрацыі Дональда Трампа. Магчыма, якраз гэта і маецца на ўвазе ў рамках той самай «big deal», пра якую апошнім часам часта згадваў Лукашэнка?
Іншымі словамі — ці не можа Вашынгтон ціснуць на Вільню, каб там згадзіліся на кампрамісы з афіцыйным Мінскам?
Здавалася б, гіпотэза малаверагодная. Аднак нядаўна прэм’ер-міністр Літвы Інга Ругінене заяўляла, што Літва вядзе перамовы з ЗША аб прызнанні дзеянняў Беларусі тэрарызмам. Але ніякай публічнай рэакцыі з боку амерыканскай адміністрацыі дагэтуль не паследавала. Ніякай дэманстрацыі падтрымкі Літвы з боку Вашынгтона не назіраецца.
Дзіўна выглядае і адкладзены візіт спецпасланніка прэзідэнта ЗША Джона Коўла ў Беларусь. Яшчэ ў лістападзе Лукашэнка анансаваў перамовы з амерыканцамі ў найбліжэйшы час. Пазней беларускі палітык заяўляў, што чакае перамоваў з ЗША у гэтым снежні. Да сустрэчы з Лукашэнкам з Коўлам мае намер сустрэцца літоўская прэм’ер. І Лукашэнку гэта зусім не бянтэжыць. Наадварот, ён павышае стаўкі ў таргах з Літвой.
Зусім працоўным тлумачэннем можа быць жаданне Вашынгтона дачакацца, калі Мінск і Вільня дамовяцца самі. Пры гэтым падштурхоўваючы літоўскі бок у патрэбным кірунку. У такім выпадку іншымі фарбамі грае і заява Лукашэнкі на пасяджэнні Савета бяспекі. «Не трэба прыцягваць амерыканцаў, расіян або ўкраінцаў», — заявіў ён.
Сапраўды, навошта Літве спрабаваць прыцягваць амерыканцаў, калі з Вашынгтонам усё ўжо дамоўлена? Бессэнсоўны занятак.
Калі дапусціць, што менавіта гэтым Вашынгтон цяпер і займаецца, то многія, здавалася б, цяжка растлумачальныя дэталі становяцца на свае месцы. У тым ліку і павышэнне ставак з боку рэжыму Лукашэнкі. Для яго гэта магчымасць з вялікай літары «М», якую нельга ўпускаць. Бо ў такім выпадку з’яўляецца шанец атрымаць значна больш, чым вяртанне сямнаццаці канфіскаваных пажарных машын. Па сутнасці, гэта можа стаць пачаткам размарозкі адносінаў з усім ЕС.
І пагадзіцеся, зусім інакш выглядаюць нечаканыя праблемы Офіса Святланы Ціханоўскай у Літве, калі дапусціць, што ЗША дапамагаюць Лукашэнку.
За дужкі я вынес заканамернае пытанне «Навошта гэта трэба ЗША?». Але гэта нагода для іншага разбору.
Падпішуцеся на наш тэлеграм-канал «Reform.news: Самае цікавае»
***
Меркаванні і ацэнкі аўтара могуць не супадаць з меркаваннем рэдакцыі Reform.news