«Мастакі літвакі ў Парыжы» — з такой назвай у Вільні ў Мастацкім музеі Вітаўтаса Касюліса ладзіцца выстава работ вядомых творцаў «Парыжскай школы» — выхадцаў з Беларусі, Літвы і іншых земляў. «Гэта першае ў краінах Балтыі ўсеабдымнае даследаванне твораў мастацтва эмігрантаў літвакоў — (літоўскіх габрэяў) — у Парыжы», — пазіцыянуецца выстава на сайце музея.
У экспазіцыі можна пабачыць больш за 130 работ габрэйскіх аўтараў, сярод якіх: Марк Шагал, Мішэль Кікоін, Хаім Суцін, Пінхус Крэмень, Лазар Сегал, Рафаэль Хволес, Восіп Цадкін, Арбіт Блат, Майкл Брэнэт, Жак Ліпшыц ды іншыя мастакі.
Як адзначае літоўская інстытуцыя, сярод крэдытораў выставы — Нацыянальны цэнтр мастацтва і культуры імя Жоржа Пампіду, Музей мастацтва і гісторыі юдаікі, а таксама літоўскія музеі і прыватныя калекцыянеры.
«Амаль ва ўсіх важных музеях у свеце мы абавязкова знойдзем творы, створаныя габрэйскімі мастакамі, скульптарамі або творцамі сучаснага мастацтва, якія паходзяць з Літвы ці больш шырокай тэрыторыі, калісьці вядомай як Вялікае Княства Літоўскае, — генеральны дырэктар Літоўскага нацыянальнага мастацкага музея, доктар Арунас Гелунас робіць уводзіны ў праект. — Магчыма, я памыляюся, але я не магу не адчуваць, што ў Літве гэтыя мастакі, хоць і заслужылі ўдзячнасць з даўніх часоў, не лічыліся паўнавартаснай часткай літоўскай культурнай гісторыі. Можна сказаць, што выстава Litvak Artists у Парыжы — гэта вялікая спроба, незвычайная мастацкая і гістарычная прыгода, каб вярнуць гэту частку гісторыі», — зазначае ён.
Літвакі як тэрытарыяльна-лінгвістычная падгрупа ашкеназскіх яўрэяў з’яўляюцца носьбітамі паўночна-ўсходняга, ці літоўскага дыялекту мовы ідыш. Гэты дыялект быў гістарычна распаўсюджаны на тэрыторыі большай часткі сучаснай Беларусі, Літвы, Латвіі, у некаторых прылеглых раёнах сучасных Расіі і Польшчы, сведчыць Вікіпедыя. З часоў Рэчы Паспалітай, у сувязі з унутраным тэрытарыяльным дзяленнем дзяржавы, гэты арэал распаўсюджання паўночна-ўсходняга дыялекту ідыш у яўрэйскіх крыніцах адпаведна называецца «Літвой», а ягоная гістарычная сталіца і цэнтр яўрэйскай культуры ў рэгіёне Вільнюс — «Літоўскім Іерусалімам».
На выставе на цэтліках пад творамі не пазначаецца краіна, родам адкуль той ці іншы мастак. Імя і прозвішча, гады нараджэння і смерці, назва карціны ці скульптуры, матэрыял, і месца, дзе сёння знаходзіцца твор — вось і ўсё атрыбуцыя. Музей не намагаецца ўсіх мастакоў «Парыжскай школы» назваць ураджэнцамі Літвы, але тое, што выстава ладзіцца ў літоўскай інстытуцыі, з пэўнай падачай і зваротам, нельга не трактаваць як своеасаблівае вяртанне творцаў на радзіму.
«Мастакі літвакі ўпісалі сваю старонку ў сусветную гісторыю мастацтва, аднак іх уласная гісторыя пачалася ў Літве, таму для некаторых з іх выстава дае магчымасць сустрэчы на радзіме. Гэта «ўз’яднанне» будзе суправаджацца серыяй бясплатных лекцый і экскурсій», — канстатуе музей.
У экспазіцыі асобная зала аддадзена творчасці Марка Шагала — у ёй можна ўбачыць ягоны жывапіс, графіку, нават скульптуру.
Таксама на выставе добра прадстаўлены Мішэль Кікоін, які, нагадаем, родам з Рэчыцы, Арбіт Блат, ураджэнец Каўнаса, Рафаэль Хволес і Марк Антакольскі з Вільні … А вось твораў Хаіма Суціна са Смілавічаў — зусім не шмат.
Цікава было ўбачыць карціну са знаёмым сюжэтам — падвешаная туша. Але твор, прадстаўлены на выставе, належыць пэндзлю не Хаіма Суціна, а Марка Шагала. На палатне падвешаная ялавічная туша знаходзіцца на першым плане, а далей — у перспектыве — выяўлены абрысы вуліцы габрэйскага мястэчка. Адзначым, што дата напісання вядомай карціны Хаіма Суціна «Бычья туша» 1924 год, а варыянт Шагала датуецца так:1925-1929-1935. Але чамусьці нельга пазбавіцца ад думкі, што ідэя карцін(ы) нараджалася ў агульным абмеркаванні Шагала і Суціна.
Сярод неспадзяванак таксама — і невялікая бронзавая скульптура Марка Шагала з выявай пеўня з грудзьмі. Яна так і называецца «Жанчына-певень».
Куратарка выставы Вільме Градзінскайтэ ў суправаджальных тэкстах распавядае не толькі пра хвалі эміграцыі мастакоў літвакоў у Францыю — дарэчы, самай масавай была акурат другая — на пачатку ХХ стагоддзя, — але і тлумачыць, у чым адметнасць мастацтва габрэйскіх творцаў.
«Літвакі ў Парыжы выйшлі на першы план авангарду ва ўсё больш мадэрнізаваным горадзе, таму што, у адрозненне ад жыхароў Захаду, яны ніколі не наследавалі глыбокія традыцыі класічнага мастацтва, ім было лягчэй эксперыментаваць, — лічыць яна. — Аднак трагізм яўрэйскай гісторыі і жыццё ў бесперапынным страху за свой лёс сфарміравалі адчувальнасць яўрэйскай дыяспары, пазначаную атмасферай болю і смутку, якая адлюстроўваецца і ў іх творчасці».
«Мастакі малявалі партрэты людзей і дзяцей, вулічных прастытутак і аголеных мадэляў у сваіх студыях, яблыкі на падаконнях і кветкі ў вазах. Незалежна ад прадмету, які яны выбіралі для выяўлення, у работах мастакоў дамінавала пачуццё лірызму, паэзіі і меланхоліі, сфарміраванае жыццём у мястэчках. І гэта заўважалі французскія арт крытыкі», — дадае куратарка.
Калі ўлічыць, што паверхам ніжэй у музеі Вітаўтаса Касюліса можна паглядзець выставу пра літоўскіх мастакоў у эміграцыі пасля Другой сусветнай вайны, то становіцца бачнай галоўны кантэкст выказванняў — мастацтва і людзі ў часы катаклізмаў і пераменаў.
Уласна, экспазіцыя «Мастакі літвакі ў Парыжы» будзе працаваць да канца верасня.
Если вы нашли ошибку, пожалуйста, выделите фрагмент текста и нажмите Ctrl+Enter.
Сообщить об опечатке
Текст, который будет отправлен нашим редакторам: