Сёння Міхалу Анемпадыставу магло б споўніцца 60 гадоў

16 сакавіка 1964 года нарадзіўся дызайнер, мастак, фатограф, паэт і візуальны даследчык Беларусі Міхал Анемпадыстаў. Згадаем яго знакавыя ідэі і іх рэалізацыі, якія паўплывалі на сучасную культуру Беларусі.

Графічны стыль найноўшай беларускай культуры

Сам Анемпадыстаў лічыў сябе больш мастаком, чым паэтам.

Ідэйны грунт для стылістыкі сваіх твораў ён сфармаваў дзякуючы Уладзіміру Караткевічу, ці як сам засведчыў: «Займеў сваю культурную прывязку, прастору».

«Шмат людзей, прачытаўшы Караткевіча, абіралі беларускую культурную мадэль. А прыналежнасць да пэўнай культурнай мадэлі, да традыцыі, гэта матывацыя і адказнасць, — пісаў Анемпадыстаў. — Калі ты ўсведамляеш сябе яе часткай і спадкаемцам, то мусіш пра яе рупіцца, памнажаць і калі трэба бараніць.

Я, відаць, ужо ў вучэльні пэўную адказнасць адчуваў. Гэта зусім не азначае, што я маляваў рушнікі і збаны. Не, якраз гэтага я не рабіў. Мяне больш цікавіла візуальнае афармленне беларускіх культурніцкіх ініцыятываў – канцэртаў, акцый, часопісаў, кніжак, дыскаў. Па вялікім рахунку, мне хацелася зрабіць візуальны стыль найноўшай беларускай культуры пазнавальным, прывабным, адпаведным. Я думаў (і думаю), што якасны (я рабіў як умеў, але намагаўся рабіць гэта максімальна якасна) дызайн дапаможа ў «прасоўванні» беларускіх культурных прадуктаў, а таксама будзе працаваць на паўстанне яе візуальных вобразаў і стылю». 

Неакрэсленасць, няспеласць культуры спараджае такую самую палітыку. Палітыка — гэта працяг культуры ў яе шырокім значэнні, меркаваў Анемпадыстаў. «Яшчэ ў часы Перабудовы і пазней, у першыя гады станаўлення Беларускай незалежнасці, было зразумела, што палітычны падзел у грамадзтве насамрэч з’яўляецца люстраным адбіткам падзела цывілізацыйна-культурніцкага, І дагэтуль так. У нас не палітычныя ідэі змагаюцца, а дзве цывілізацыйныя мадэлі. І ўсе спрэчкі на палітычныя тэмы, колькі памятаю, былі спрэчкай дзвух розных светапоглядаў, дзвух розных традыцый – уласна беларускай і расейскай, савецкай. Таму, і тады і цяпер, удзел у культурніцкай працы мне падаецца не менш патрэбным, чым у палітычнай».

Візуальны стыль сваіх твораў ён рабіў вострапазнавальным, прывабным, адпаведным часу. Гэта выяўлялася ў асаблівай вытанчанай эстэтыцы: гарманічнай каларыстыцы, мяккім малюнку, насычаным асаблівымі аўтарскімі фактурамі, вострай кампазіцыі і жывых, дынамічных вобразах.

Перфекцыянізм і імкненне да дасканаласці сумяшчаліся ў яго працах з лёгкасцю, вольнасцю, нязмушанасцю і азартам.

Быў надзвычай ўважлівы да дэталяў і надаваў канцэптуальнае значэнне побытавым рэчам. Нездарма яго верш «Простыя словы», пакладзены на музыку, стаў знакавым, культавым і любімым многімі слухачамі.

«Народны альбом» і невідавочныя маркеры беларускай прасторы

На вершы Міхала Анемпадыстава выконвалі песні N.R.M., «Новае Неба», Зміцер Вайцюшкевіч, IQ48 і іншыя, а галоўнае, ён быў ініцыятарам і аўтарам многіх тэкстаў культавага «Народнага альбома», прызнанага «Альбомам года» на «Рок-каранацыі – 1997».

«Народны альбом» апісвае свет кантрабандыстаў, шпіёнаў і жаўнераў 1920-30-ых гадоў. Падзеі адбываюцца ва ўмоўным Ракаве — сталіцы кантрабандыстаў, каля якой праходзіла мяжа з Савецкай Беларуссю.

Альбом раскрывае асаблівы аспект культурнага кода Беларусі. «Ён пра тыя каштоўнасці, якія заўсёды побач, якія не кідаюцца ў вочы і не трапляюць пад накіраваныя ўдары ў культурных войнах», — тлумачыў аўтар прыхаваны пласт праекта.

Гэты альбом «пра з’явы і рэчы камерныя, прыхаваныя ад публічнага паказу, але вядомыя і зразумелыя амаль кожнаму. Гэта тое, з «чего начінается Родіна», як у той вядомай савецкай песьні. Гэта дом, бацькі, ці шырэй сям’я, гэта звычкі, побытавая традыцыя, ўключна з ежай, культурай спажывання алкаголя, гэта смакі і пахі, краявід. Гэтая тэрыторыя культуры менш за ўсё паддаецца гвалтоўным зменам, варта толькі ўсведамляць яе каштоўнасць».

Колеравы код нацыі

 

Яшчэ адзін знакавы праект Міхала — альбом «Колер Беларусі». Фатаздымкі Міхала беларускіх артэфактаў суправаджалі яго аўтарскія эсэ пра галоўныя беларускія колеры – паходжанне іх назвы, гісторыю распаўсюду і іх сімвалічнае значэнне.

Аўтар тлумачыў свой праект як спробу разабрацца, якія колеры ў гісторыі і культуры Беларусі мелі ўстойлівае ўпадабанне ў жыхароў нашых земляў, якімі надзяляліся значэннямі і якасцямі, і чаму.

«Чорны і белы колеры – метафізіка і анталогія, першыя крокі ў спазнанні чалавекам сусвету. Гэта пачатак усяго, калі з нічога з’яўляюцца святло і цемра. Гэта быццё і небыццё, верх і ніз, так і не, плюс і мінус – бінарны прынцып пабудовы любой мовы, ад прымітыўнай да камп‘ютарнай. Чырвоны – гэта тэхналогія. Засваенне чалавекам прасторы вакол сябе і самога сусвету. Сіні і блакітны – культура. Чараўніцтва, магія, мода, мастацтва, творчасць.

Залаты – рэлігія. Святло недасяжнага і імкненне да гэтага святла. Шэры і зялёны – наша штодзённае жыццё, зручнасць і якасць асяроддзя, а таксама сувязь з прыродай і ўсведамленне таго, што кожны з нас – яе складовая і неад’емная частка».

«Колер Беларусі» стаў апошняй вялікай працай Міхала Анемпадыстава. Ён памёр у росквіце творчых сіл 24 студзеня 2018 года.

Падпісвайцеся на культурныя навіны Reform.by у Telegram