«Пра любога эмігранта вельмі складана сказаць, хто ён цяпер»: фатографка Ірына Арахоўская пра выставу «Спаць спакойна»

У варшаўскай прасторы «Duży Pokój» працуе выстава «Спаць спакойна» — пра гісторыі былых беларускіх палітвязняў і цяперашніх эмігрантаў.

Арганізатары выставы — фонд «Picture Doc» пры падтрымцы «By_Help» і «Linking Media». Куратарка праекта – Дамінік Ройнэт (Dominique Roynette).

Стварылі праект польскі фатограф Пётр Вуйцік і беларуская журналістка Ірына Арахоўская. «Для мяне вельмі важна, каб мы ўсе тут памяталі пра людзей, якія засталіся ў Беларусі – пра палітвязняў. Пакуль яны знаходзяцца за кратамі турмаў – заснуць спакойна мы не зможам», – сказала на адкрыцці выставы Ірына Арахоўская.

Аўтары праектаў праз тэксты і здымкі знаёмяць гледачоў з гісторыямі беларусаў у Варшаве – Глеба Кавалёва і Юліі Красільнікавай, Насты Базар і Дашы Чурко, Пятра і Юліі Марчанкаў, Лявона Халатрана, Крысціны Дробыш, Ганны Канавалавай, Яўгена Жураўскага, Андрэя Макоўскага.

Reform.news паразмаўляў з суаўтаркай выставы «Спаць спакойна» Ірынай Арахоўскай пра ракурсы і сэнсы. А таксама — пра змены ў стаўленні да беларусаў за апошнія чатыры гады.

— Фармальна экспазіцыя вашых твораў выглядае не як выстава, а як нейкі інтэрнэт-праект. Напэўна, такі эфект узнікае таму, што тэкст адыгрывае такую ж значную ролю, як і здымкі…

— Гэты праект дакладна не планаваўся як інтэрнэтны, ён задумваўся адначасова як фотавыстава і як публікацыя ў газеце. Вёрстка падобная да публікацыі ў газеце.

— Нагадайце, калі ласка, як ён ствараўся?

— У 2020 годзе я прыехала ў Польшчу на чатыры дні, а засталася тут на чатыры гады. І мяне запрасілі ў Лодзь на ўніверсітэцкую праграму для рэпрэсаваных журналістаў. Я выбрала фатаграфію, а Пётр Вуйцік вёў рэпартаж, а я рэпартажны фатограф.

У гэтым праекце я пісала тэксты, а Пётр фатаграфаваў, хоць мы абое фатографы.

Тэксты я складала так, нібы я Пятру рассказваю пра нас, беларусаў. Я яму прапанавала герояў, ён мне тлумачыў, хто яму цікавы, а хто не. Па сутнасці гэта была заўсёды размова з замежнікам, хоць Пётр крыху нас ведаў. І такім чынам я складала тэкст пра беларусаў 2020-га, пра нас, пра тых, хто сюды прыехаў.

І ў нас вельмі крутая куратарка Дамінік Ройнэт, наш незвычайны фармат — гэта куратарская ідэя, што гэту выставу можна скруціць і перавезці ў іншы горад, краіну.

— То-бок ваша выстава адразу задумвалася як перасоўная?

— Так, яшчэ на ўваходзе ў галерэю ляжыць газета, яе можна забраць з сабой і пазнаёміцца з усімі гэтымі гісторыямі яшчэ і такім чынам.

Дарэчы, мы расказваем пра нашых герояў да таго моманту, як чалавек з’ехаў у Польшчу. Бо Пётр прасіў мяне пра кожнага героя напісаць, чым ён займацца сёння. І гэта аказалася невыканальнай задачай. Таму што незразумела, што азначае фраза «чым займаецца». Бо ёсць тое, чым ён зарабляе, і тое, чым ён займаецца. Напрыклад, там Хрысціна Дробыш з Купалаўскага тэатра, яна працуе на адной працы, але займаецца зусім іншым — аўдыябукамі.

Пра любога эмігранта вельмі складана сказаць, хто ён цяпер. Таму мы выкінулі польскую частку і пакінулі тое, кім чалавек быў у Беларусі і чаму прыехаў.

— А як вы выбіралі сваіх герояў?

— Першапачаткова ў нас павінна было быць дванаццаць герояў. Я вылучала іх па прафесіях: медыкі, айцішнікі, працоўныя, людзі культуры, бізнесу, журналісты, а таксама — актывісты, пенсіянеры. Нам было вельмі важна, каб быў ваенны, чалавек, які ваюе ва Украіне. Вось тыя групы, якія нас прадстаўляюць. Мы не да канца выканалі нашу задачу, але мэты ставілі менавіта такія.

Хацелі патлумачыць, хто мы. Таму што беларускае пытанне сыходзіць з павесткі. Калі мы пачыналі праект, то вельмі лёгка зрабілі першую публікацыю ў газеце Wyborcza. Напісалі пра Андрэя Макоўскага, пенсіянера, выкладчыка ўніверсітэта з рускім пашпартам, якога выпхнулі з Беларусі пасля сутак. А далей было цяжка.

Вельмі хацелася нас вылучыць сярод украінцаў. Калі выстава рыхтавалася, пайшла негатыўная інфармацыя пра Беларусь: забіты жаўнер, гісторыя з падпаламі. Усё цяжэй і цяжэй становіцца пра нас расказваць.

Аднак на выставу прыйшло шмат чыноўнікаў, якія займаюцца пытаннямі мігрантаў. Я вельмі рада, што яны прыйшлі, таму што адна справа бачыць нашыя гісторыі на паперцы, іншая — паглядзець на нас на адкрыцці і пазнаёміцца з намі. Удалося запрасіць інспектара, які займаецца інтэграцыяй. У выніку на выставе інспектар сустрэла трох сваіх кліентаў.

Было вельмі прыемна, што мы перастанем для іх быць людзьмі на паперы. Таксама была дадатная рэакцыя ў інтэрнэце і нас запрасіла «Польскае радыё».

Азнаёміцца з праектам Пятра Вуйціка і Ірыны Арахоўскай можна будзе да 30 чэрвеня ў галерэі «Duży Pokój» (ul. Warecka, 4/6).