У Мінску адмыслоўцы аднавілі «Спевы да святой Імшы» — страчаны твор забытага беларускага кампазітара Фларыяна Міладоўскага

У мінскім касцёле Найсвяцейшай Тройцы (святога Роха) на Залатой Горцы ў верасні прайшоў ІІІ Фестываль хрысціянскай культуры. Падчас яго адбылося першае выкананне страчанага твора беларускага кампазітара Фларыяна Міладоўскага (1819–1889) — «Спевы да святой Імшы» для хора, камернага ансамбля і аргана. Рэлігійны твор быў вернуты з забыцця беларускімі адмыслоўцамі, якія спачатку цудам выявілі рукапіс Фларыяна Міладоўскага ў архівах, а потым аднавілі яго незахаваныя часткі, піша Сatholic.by.

Навуковую распрацоўку выдання зрабіла кандыдат мастацтвазнаўства Святлана Шэйпа. Аўтар музычнай рэдакцыі, кампазітар Віктар Кісцень аднавіў незахаваныя старонкі арганнай партыі і некаторых духавых інструментаў. Карпатлівую працу па перакладзе вершаў беларускага польскамоўнага паэта Уладзіслава Сыракомлі зрабіла паэтка Юлія Шэдзько.

«Спевы да святой Імшы» доўгі час значыліся пад імём Станіслава Манюшкі — першага выканаўцы твора, сябра і паплечніка Фларыяна Міладоўскага, таму адмыслоўцы да гэтага часу не маглі выявіць п’есу. Аднак Імшу, дзякуючы Божаму Провіду, удалося выявіць у архівах, а потым і ў Варшаўскім музычным таварыстве імя Станіслава Манюшкі Святлане Шэйпа.

У бібліяграфічным апісанні да першага сшытка імя Міладоўскага сціпла значыцца ў канцы: «Станіслаў Манюшка. Спевы да св. Імшы для чатырох галасоў з суправаджэннем аргана (словы Уладзіслава Сыракомлі), музыка Фларыяна Міладоўскага». У каталагічных вопісах другога і трэцяга сшыткаў ён не ўзгадваецца ўвогуле. Блытаніна адбылася таму, што Імша зафіксавана ўласнай рукой Станіслава Манюшкі, які быў і ёсць надзвычай паважанай асобай у польскай культуры. Архіварыусы Варшаўскага музычнага таварыства імя Станіслава Манюшкі старанна збіралі ўсе матэрыялы, звязаныя з ім. З аднаго боку, такая акалічнасць нябачна ахоўвала рукапіс ад занядбання, а з іншага — прадвызначыла лёс дакумента: доўга знаходзіцца ў небыцці.

«Мне не ўдалося нават патрымаць рукапіс у руках, бо ён у вельмі кепскім стане, даступны толькі ў выглядзе мікрафільма. Дакумент складае вялікую колькасць аркушаў. Мая праца была ў тым, каб гэта ўсё звесці ў адну партытуру, харавую, аркестравую. Гэта заняла ў мяне больш за год», — распавяла мастацтвазнаўца.

Далей за музычную рэдакцыю ўзяўся кампазітар Віктар Кісцень, якому прыйшлося аднаўляць страчаныя часткі твора. Дакумент захаваўся не цалкам — не хапае чатырох частак з дзевяці. Выцвілі разлінееныя нотныя радкі, пабляк атрамант, былі забруджаны аркушы — усё гэта разам перашкаджала прачытанню музычнага тэксту.

«Я сутыкнуўся з такой праблемай, што, напрыклад, пашкоджана старонка, у якой адсутнічае некалькі тактаў. Напрыклад, на старонцы застаецца адзін такт. Магчыма там павінна быць шэсць тактаў і паўза — трэба было сабраць гэта ўсё, як пазл. Тое, што немагчыма было аднавіць, прыходзілася дадумваць, ужывацца ў вобраз Міладоўскага і ў гэтай стылістыцы дапісваць партыі», — падзяліўся сваімі ўражаннямі ад працы Віктар Кісцень.

І тым не менш твор быў вернуты з забыцця.

Хто ж такі Фларыян Міладоўскі?

Будучы кампазітар нарадзіўся ў Мінску ў 1819 годзе ў сям’і калісьці багатай навагрудскай шляхты. Яго продкі пераехалі на Міншчыну пасля страты маёнтка ў пошуках сродкаў для існавання. Тут Фларыян даволі паспяхова вучыўся музыцы і лічыўся маладым віртуозам. Актыўная сольная канцэртная дзейнасць хлопчыка-віртуоза ў Мінску, Слуцку і Вільні працягвалася да 1834 года. Усе важныя імпрэзы ў Вільні з удзелам знакамітых выканаўцаў не абыходзіліся без Фларыяна, шматгранны талент якога выявіўся ў ансамблевым музіцыраванні і акампаніятарскім майстэрстве.

Паўстанне 1863–1864 гадоў падзяляла жыццё і творчасць Міладоўскага на дзве часткі. Цудам пазбегшы пакарання за ўдзел у ім, ён быў вымушаны эміграваць у Францыю. Міладоўскія пераехалі ў Страсбург, пасля ў Мец, дзе на працягу пяці гадоў Фларыян выкладаў фартэпіяна. Яго педагагічную дзейнасць абарвала захворванне вачэй, у выніку якога ў пачатку 1870 года ён страціў зрок. Паспяхова праведзеная аперацыя дазволіла Фларыяну займацца напісаннем музыкі, але актыўна працаваць ён ужо не мог. У апошнія гады Міладоўскі жыў у Бардо, дзе памёр 8 ліпеня 1889 года.

Галоўным пакліканнем Фларыяна Міладоўскага стала кампазітарская творчасць. Нягледзячы на прызнанне яго таленту Фэліксам Мендэльсонам, Станіславам Манюшкам, Міхалам Ельскім, уся вялікая спадчына Міладоўскага — вакальна-інструментальныя і камерна-інструментальныя кампазіцыі — сёння вядома нам толькі па назвах. На жаль, большасць твораў засталася толькі ў рукапісах, месцазнаходжанне якіх пакуль не выяўлена.

Напісанне твора «Спевы да святой Імшы», або музыкі да нязменных частак святой Імшы, было прымеркавана да інаўгурацыі Таварыства святой Цэцыліі, арганізаванага Станіславам Манюшкам і Фларыянам Міладоўскім у Вільні. У паперах Станіслава Манюшкі захаваўся сшытак з актам заснавання аб’яднання і нататкамі, што датычыліся збораў, рэпетыцый і фінансавых спраў — так званай хронікай Таварыства святой Цэцыліі, дзе акурат узгадваецца твор Фларыяна Міладоўскага: «Віленскія музыкі і аматары з мэтай пашырэння добрай і сур’ёзнай музыкі пажадалі аб’яднацца ў хор, каб спяваць падчас набажэнства найлепшыя творы замежных і мясцовых кампазітараў <…>».

Другое жыццё Імша набыла ў нашыя дні. Прэм’ера асобных нумароў «Спеваў да святой Імшы» адбылася ў студзені 2016 года з удзелам Акадэмічнага хору Белтэлерадыёкампаніі пад кіраўніцтвам Андрэя Саўрыцкага на фестывалі «Калядныя вечары на Залатой горцы», адзначае Сatholic.by. Сёлета падчас ІІІ Фестываля хрысціянскай культуры твор прагучаў цалкам.