Скриншот видео
Учора, праглядаючы стужку ў ФБ, якая «ўзрывалася» з усіх бакоў з нагоды інтэрв’ю шэрагу «вызваленых» рэжымам і высланых ва Украіну ўжо былых палітвязняў, раптам злавіў сябе на тым, што не магу сам сабе ясна сфармуляваць — кім Віктар Бабарыка і Марыя Калеснікава былі як палітыкі? Не кажучы ўжо пра тое, што адбываецца з імі сёння. Падаецца, і нам, і ім самім яшчэ толькі належыць адказаць на гэтыя пытанні.
Скажу адразу — мяне таксама непрыемна зачапіла ўчарашняя прэс-канферэнцыя для ўкраінскіх журналістаў. Адказваючы на пытанне пра вайну і ролю Беларусі ў ёй, Віктар Бабарыка, відаць, паспрабаваў ухіліцца ад адназначнага адказу. Ён заявіў, што падчас зняволення ён і іншыя палітвязні не мелі доступу да дакладнай інфармацыі, а таму не могуць даваць ацэнак таму, што адбываецца.
«Мы нічога не ведаем дакладна. Чаму? Бо ў тых умовах, у якіх мы знаходзіліся, доступ да інфармацыі быў вельмі-вельмі абмежаваны. Я не кажу — праўдзівай ці непраўдзівай — толькі аднабаковы, то-бок толькі з боку беларускіх СМІ. Таму каментаваць, даваць ацэнку, калі ты ведаеш пазіцыю толькі аднаго боку, бессэнсоўна. Таму ўсё, што датычыцца таго, што адбываецца ў знешнім свеце, асабліва калі пытанне датычыцца нейкіх спрэчных момантаў, дзе прысутнічае больш за адзін бок, думаю, вы ад нас мала што атрымаеце», — адказаў ён.
Марыя Калеснікава таксама патлумачыла, што палітвязні «практычна ўвогуле нічога не ведалі» пра вайну. Але яна вельмі хоча, «каб гэта спынілася». А затым заявіла, што глыбока раздзяляе «страты Украіны, страты Расіі і ўсіх, хто пакутуе». Скажам шчыра — фрагмент пра «страты Расіі» прагучаў вельмі недарэчна. Гэта ўжо за мяжой прымальнага.
У няведанне і недахоп інфармацыі можна было б паверыць, калі б не заявы Бабарыкі і Калеснікавай, датаваныя сакавіком 2022 года, перададзеныя, як сцвярджаюць у штабе палітыка, праз адвакатаў.
Вось што раней казаў пра вайну Віктар Бабарыка. Ягонае выказванне мае сэнс прывесці цалкам, без купюр.
«Сітуацыя, што склалася, і агрэсія з боку Расіі — гэта першапачаткова вынік дзеянняў аднаго чалавека, выхаванага і прасякнутага духам чэкістаў. Гэта ўласцівым чынам успрымаць у жыцці толькі два магчымыя вынікі: «альбо мы ламаем, альбо нас ламаюць».
Тое, што цяпер мы — краіна-агрэсар, гэта, на жаль, выключна заканамерны вынік дзейнасці [беларускай] дзеючай улады. Нежаданне чуць людзей, жаданне трымацца за ўладу любой цаной, калі ў сілу зламанага грамадства і эканомікі ты звяртаешся па «выратаванне» да ўладаў іншай краіны і становішся задзейнічаным і цалкам кіраваным тварам на пэўных умовах у рэальным ваенным канфлікце.
Для нас — беларусаў і нашай краіны, гэта, на жаль, нічога добрага не азначае. Калі ты дапамагаеш любым спосабам, не зважаючы якой цаной, аднаму суседу і становішся ворагам для другога, ні пра які «нейтралітэт» або «востраў стабільнасці» гаворкі быць не можа. Гінуць людзі, і гэта вялікая трагедыя і сумная старонка нашай гісторыі».
А вось Марыя Калеснікава пра вайну з гомельскай калоніі:
«Некалькі дзён я чую адсюль новыя гукі, недобрыя і палохаючыя. Мяне перапаўняе пачуццё гневу, што маю краіну ўцягваюць у вайну супраць любімай Украіны. Тое, чаго мы ўсе так баяліся — страта суверэнітэту і ўдзел у вайне — становіцца рэальнасцю».
Было значна адназначней, ці не так?
Што ж змянілася? Чаму цяпер выказванні Бабарыкі і Калеснікавай пра вайну, пра саўдзел у ёй беларускага рэжыму сталі такімі непаваротлівымі?
Выкажу здагадку — справа цалкам можа быць у закладніках, якія засталіся ў Беларусі. Па-ранейшаму ў зняволенні Эдуард Бабарыка, сын Віктара. Мы не ведаем, якія ўмовы былі пастаўлены палітвязням перад вызваленнем. Чым ім маглі пагражаць у выпадку, калі іх каментары закрануць рэжым за жывое.
Зразумелыя і страхі сарваць магчымыя вызваленні іншых палітвязняў. Невядома, як менавіта для цяперашніх «вызваленых» маглі быць сфармуляваныя ўмовы выхаду на волю наступных груп. Тых, хто яшчэ застаецца ў беларускіх турмах і калоніях. Магчыма, было абвешчана — любое лішняе слова можа негатыўна паўплываць на іх лёсы. Вось і даводзіцца асцерагацца, бо і Бабарыка, і Калеснікава, безумоўна, адчуваюць адказнасць за лёсы тых, хто застаўся за кратамі.
Магчыма, справа ў гэтым. Але можа быць усё і складаней.
Як бы дзіўна гэта ні прагучала, але пра палітычны канцэпт Бабарыкі з Калеснікавай мы мала што ведаем дакладна. На гэтую думку мяне навяла спроба ўсё ж такі знайсці адказ на пастаўленае сабе пытанне — кім жа з’яўляецца Віктар Бабарыка як палітык?
Не, я выдатна памятаю, што менавіта яго ўдзел у кампаніі 2020 года ў значнай меры дазволіў узрушыць грамадства. Але ў цэлым ён у маёй памяці замацаваўся як чалавек, які выступае «за ўсё добрае, супраць усяго дрэннага». А што за гэтым крыецца?
Пайшоў чытаць старыя інтэрв’ю Бабарыкі. І нечакана знайшоў там нямала цікавага. Вось вялікі, з трох частак, тэкст у «Салідарнасці», датаваны красавіком 2019 года. Адзін з пытанняў журналіста гучаў так:
— Чула гісторыі пра тое, як сем’і распадаліся, і сябры разыходзіліся праз розніцу ў поглядах на падзеі ва Украіне або на пытанне, «чый Крым?». Ці маглі б вы разысціся з сябрамі праз гэтыя пытанні або пасварыцца?
І адказ Бабарыкі:
— Калі ты можаш разысціся з чалавекам праз нязгоду ў поглядах на трэці бок, то гэта нельга назваць сяброўствам. <…> Да чаго мы сварымся? Да трэцяга боку. Да нас гэта мае нейкае дачыненне? Не. Тады давай проста ўявім, што гэта смак марожанага. Глупа сварыцца праз марожанае. Ты сябруеш з чалавекам не таму, як ён ставіцца да іншага свету або да трэцяга боку. Ты сябруеш таму, як ён ставіцца да цябе. <…> Калі атрымалася, што праз «крымнаш» вы разышліся, дык што ж гэта за зачэпка такая была?
Ёсць пра што задумацца. Вайна на ўсходзе Украіны на той час ішла ўжо не першы год. А тут нейкі «трэці бок», які, маўляў, не мае да нас дачынення. І ўвогуле: пытанне «чый Крым?» — гэта нешта падобнае да дыскусіі пра смак марожанага.
Што гэта было? Нежаданне кіраўніка «Белгазпрамбанка», які кантраляваўся расійскімі «Газпрамам» і «Газпрамбанкам», сапсаваць адносіны з працадаўцамі? Ці шчырае непаразуменне: няўжо прыналежнасць Крыма — сур’ёзная нагода для спрэчак?
А можа прарасійскі вектар займаў нямала месца ў пазіцыі Бабарыкі? Напрыклад, у чэрвені 2020 года ў інтэрв’ю «Маскоўскаму камсамольцу» на пытанне «Як вы ставіцеся да ідэі ўвесці адзіную валюту Саюзнай дзяржавы?» палітык адказаў: «Калі гэта эканамічна мэтазгодна, то чаму б і не. У гэтым плане добры прыклад — манетарная палітыка Еўразвязу з еўра».
Чаго тут больш? Боязі выклікаць атаку расійскай прапаганды, адказаўшы інакш? Нежадання супярэчыць значнай частцы беларускага электарату, арыентаванага на цесныя сувязі з РФ? Ці, можа, сапраўды ідэя неяк сумясціць адзіную валюту Саюзнай дзяржавы з суверэнітэтам Беларусі, неабходнасць захавання якога не ставілася пад сумнеў? Вось і разбярыся.
У праграме партыі «Разам», якую Бабарыка і яго прыхільнікі намерваліся ствараць пасля кампаніі 2020 года, між іншым, пазначана, што Беларусь павінна заставацца «членам існуючых знешнепалітычных дамоваў». А «ЕАЭС – найважнейшы элемент эканамічнай стабільнасці Беларусі, які забяспечвае краіне доступ да рэсурсаў і рынкаў, і мы гатовыя працягваць развіццё эканамічнага супрацоўніцтва ў межах ЕАЭС». Затое пра ўступленне нашай краіны ў ЕС — ні слова. Пры гэтым адзначаецца, што гэты партыйны дакумент рыхтаваўся на аснове праграмы прэзідэнцкай кампаніі Бабарыкі.
Пры жаданні і гэтаму можна знайсці тлумачэнне. Некаторыя з прыведзеных тэзісаў тых гадоў цалкам зразумелыя з пункту гледжання выбарчай кампаніі. Калі табе трэба прыцягнуць да сябе большасць. То-бок як мінімум не супярэчыць стэрэатыпам розных груп, якімі б спрэчнымі яны ні былі.
Пытанне ў іншым. Што з гэтага гаварылася шчыра, а што — дзеля прыцягнення выбарцаў? Што змянілася для Бабарыкі цяпер, а што ўсё яшчэ актуальна? Адказаў мы пакуль не ведаем. На паверхні — па-ранейшаму не зусім дарэчнае «і нашым, і вашым». Хаця цяпер нас акружае ўжо зусім іншая рэальнасць.
Таму непазбежна давядзецца забыць пра паслясмак 2020 года і фармуляваць усё нанова.
Прагрэс ужо ёсць. Сёння, падчас зносін з прэзідэнтам Украіны Уладзімірам Зяленскім, выказванні Бабарыкі і Калеснікавай выглядалі значна больш дарэчнымі.
Відаць, сапраўды неабходны час, каб разабрацца ў дэталях. Але на ключавыя пытанні ўжо сёння павінны быць дадзеныя адназначныя адказы. Тое, што, магчыма, праходзіла пяць гадоў таму, цяпер непрымальна. Занадта многае змянілася за гэтыя гады. Ідзе поўнамаштабная вайна. Прабегчы паміж струменямі, як можна было спадзявацца ў 2020-м, цяпер не атрымаецца.
І ўсё ж пакуль не будзем спяшацца з высновамі. Людзям трэба даць магчымасць уздыхнуць. Аднак на пытанне «хто вы сёння, Віктар Бабарыка і Марыя Калеснікава?» адказаць давядзецца і нам, і самім былым палітвязням. Калі, вядома, яны маюць намер і далей дзейнічаць на беларускім палітычным полі. Мінулыя заслугі ніхто не збіраецца скідваць з рахункаў. Але імі аднымі не абысціся. А таму прыйшоў час спытаць у лоб — Віктар, Марыя, чый усё ж такі Крым? І не толькі пра гэта.
Падпішыцеся на наш тэлеграм-канал «Reform.news: Самае цікавае»
***
Меркаванні і ацэнкі аўтара могуць не супадаць з пазіцыяй рэдакцыі Reform.news