Падчас тэатральнага INEX FEST II у Варшаве на cцэне Ośrodek Kultury Ochoty паказалі спектакль «Mozaika» aд тэатра «Brave Banda».
Рэжысёр і драматург спектакля Віталь Карабань за апошні час перажыў двайную эміграцыю, верагодна, таму і самаідэнтыфікацыя двух яго галоўных герояў таксама няпэўная. Гэта Сафіко — беларускамоўная грузінка і таксіст Макс, што мае татарскія карані, а таму яму кожны раз даводзіцца даказваць, што ён сапраўды нарадзіўся ў Беларусі.
Спектакль заснаваны на серыі эмігранцкіх гісторый. Рэжысёр пачаў збіраць матэрыял пасля пачатку поўнамаштабных ваенных дзеянняў ва Украіне, калі апынуўся ў Варшаве. Вобраз Сафіко часткова заснаваны на гісторыі грузінскай дзяўчыны з пякарні: яна прыбіралася пасля працоўнага дня, а рэжысёр праходзіў міма і паразмаўляў з ёй. Яе ролю выконвае беларуская спявачка з грузінскімі каранямі Кецеван Асраташвілі. У Беларусь з Грузіі Кецеван прыехала, калі ёй было пяць гадоў, а пасля 2020 года змяніла некалькі краін. У пачатку спектакля гледача не пакідае ўражанне, што яна грае саму сябе, часткова так і адбываецца, хоць гісторыі, якія яна расказвае, паходзяць з розных крыніц.
Такое перагукванне жыцця і рэжысёрскай інтэрпрэтацыі — самы інтрыгоўны момант гэтага спектакля: наколькі акцёры перажываюць сваё, уласнае, а наколькі расказваюць пра чужы досвед, аднак блізкі і зразумелы? Фактычна кожны з прысутных у зале беларусаў мог бы далучыцца ў любы момант, расказаўшы сваю гісторыю. І ў большасці выпадкаў кожная з гэтых гісторый будзе вартая рэжысёрскай увагі і можа стаць асновай наступнай п’есы.
Другога героя — таксіста Макса — грае сам рэжысёр Віталь Карабань. Гісторыя персанажа пераклікаецца з уласным досведам Віталя, які таксама выглядае як не зусім тыповы беларус. У яго героя Макса дзед — украінец, і праз гісторыю ягонай сям’і прайшлі крымскія татары. Ён лепш размаўляе па-ўкраінску, чым па-беларуску, таму з яго вуснаў гучыць украінская мова. А субцітры — польскія: у выніку тры мовы ў гульні — і гэта таксама вельмі характэрная частка сённяшняй эмігранцкай рэальнасці.
У такіх умовах захаваць свой беларускі бэкграўнд для герояў спектакля застаецца важнай, хоць і няпростай мэтай. «Я — мазаіка, — кажа Сафіко, — у якой усе часткі як бы супадаюць, як бы складаюцца ў нейкі малюнак, але часам гэта вельмі складана і доўга. Калі людзі глядзяць на мяне, яны бачаць усе гэтыя кантакты. Я не зусім грузінка, я не зусім беларуска, я не полька, не… Я мазаіка».
Праблемы з пошукам працы, легалізацыяй і абаронай сваіх правоў складаныя, але вырашальныя. Цяжэй — з успрыманнем мігрантаў у чужой культурнай прасторы. Гэтыя людзі апынуліся ў Польшчы воляй лёсу, і пры ўсёй удзячнасці да краіны («Мне вельмі падабаецца ў Польшчы, мы лічым, што менавіта так павінна выглядаць Беларусь здаровага сэнсу», — кажа адзін з герояў) эмігранты сутыкаюцца з праявамі дыскрымінацыі: Максу адмаўляюць у здачы кватэры ў Польшчы (бо яна толькі для славян, і не важна, што Макс з Беларусі). Шафёра машыны не на польскіх нумарах абражаюць, а пасажыр трамвая ў Варшаве крычыць, што эмігранты жывуць на яго падаткі.
«І я не магу забыць, што я не дома», — кажа Макс. Нават каханне ператвараецца ў квэст і ўскладняецца эмігранцкімі абставінамі. Затое пытанні пра сэнс жыцця набываюць канкрэтныя каардынаты: «Па вечарах у пятніцу і суботу яны п’юць да ўпаду, і я адвязу іх дадому. У той час я больш за ўсё зарабляю на слабасцях іншых людзей. Гледзячы на гэтых людзей, я зразумеў, што сам быў такім. Так, я магу ў гэтым прызнацца. У Мінску я таксама ўвечары хадзіў у бары і вяртаўся дадому раніцай… Эміграцыя нібы вызваліла мяне. У мяне няма нічога, акрамя машыны і сумкі для дастаўкі ежы. Уся мая вопратка і рэчы змясціліся б у адным чамадане. Баюся, гэта не свабода. Я такі ж раб, як і гэтыя людзі. Толькі мне даводзіцца працаваць не толькі для таго, каб не памерці з голаду, але і для дакументаў».
Рэжысёр прызнаецца, што рыхтуючы спектакль пра беларускіх эмігрантаў, арыентаваўся на палякаў, якія сутыкнуліся з беспрэцэдэнтнай у іх гісторыі колькасцю мігрантаў. Як да іх ставіцца? Ці ёсць у польскай дзяржаве якасныя інтэграцыйныя праграмы? І не проста так гэты спектакль выбудаваны як дыджэйскі сэт, дзе дзеяння амаль не адбываецца, толькі музыка, танец, споведзь. Танчыць даводзіцца ў тым ліку, каб не думаць, каб не плакаць, каб рабіць выгляд, што ўсе оk. «Часам здаецца, што мы тут дурэем, танчым, выпіваем — можна падумаць: «Як вам тут класна!» Іншаземцы не заўсёды ўсведамляюць, адкуль растуць ногі ў гэтых шалёных тусовак», — кажа Кецеван у адным з інтэрв’ю. І згадвае, як польскія гледачы дзякавалі ёй за магчымасць зразумець беларусаў.
А для беларусаў стваральнікі спектакля таксама падкідаюць пытанні: «Ці прымем мы польскае культурнае аcяродзе або застанемся беларусамі ва ўласнай суполцы?», «На якой мове будзем выхоўваць сваіх дзетак?», «І кім мы ўвогуле будзем?».
Падпісвайцеся на культурныя навіны Reform.news у Telegram
Если вы нашли ошибку, пожалуйста, выделите фрагмент текста и нажмите Ctrl+Enter.