Фрагмент экспазіцыі выставы. Фота: сацсеткі
На выставе шкла ў Нацыянальным мастацкім музеі «Васільковае трымценне» дэманструюць каля 30 дэкаратыўных кампазіцый і твораў розных аўтараў: Сямёна Грахоўскага, Галіны Ісаевіч, Таццяны Малышавай, Людмілы Мягковай, Сільвіі Раўдвеэ, Галіны Сідарэвіч, Сяргея Шэціка і іншых.
Усе гэтыя творы былі выкананы на галоўных спецыялізаваных прадпрыемствах па вырабе шкла — на шклозаводзе «Нёман» і Барысаўскім хрустальным заводзе ў 1930-х–2010-х гадах.
Шклозавод «Нёман», размешчаны ў Бярозаўцы Лідскага раёна, вырабляе хрусталь і бясколернае шкло. Яго гісторыя пачалася ў 1883 годзе, калі мясцовы памешчык заняўся вытворчасцю піўных бутэлек. Але сапраўдны росквіт наступіў з 1891 года, калі чэшскі майстар-дэкаратар Юліус Столле і інжынер Вільгельм Краеўскі выкупілі і аб’ядналі некалькі шкляных заводаў, сфармаваўшы фірму «Нёман». Дзякуючы іх намаганням прадпрыемства атрымала шырокую вядомасць у розных краінах Еўропы.
У прэйскуранце 1911 года было прадстаўлена 1828 відаў разнастайных вырабаў, уключаючы крыштальны посуд, аптэкарскi і гаспадарчы посуд, газавыя лямпы і нават дзвярныя ручкі. У міжваеннае дваццацігоддзе «Нёман» быў галоўным экспарцёрам шкла ў еўрапейскія краіны, нават у Афрыку і на Бліжні Усход. У 1935 годзе тут выканалі крышталёвую блакітную ўрну для сэрца Юзафа Пілсудскага, якое пахавалі на віленскіх могілках Роса.
У пасляваенныя савецкія часы завод мадэрнізавалі, але старыя традыцыі часткова захавалі. Ён быў вельмі папулярны ў СССР вырабамі не толькі прамысловага, але і аўтарскага шкла, якое стваралася штатнымі мастакамі. Напрыканцы 1950-х на завод па размеркаванні прыехалі мастакі з Ленінграда, выпускнікі мастацкага вучылішча імя Веры Мухінай: муж і жонка Уладзімір Мурахвер і Людміла Мягкова, пазней да іх далучыліся аўтары з іншых савецкіх рэспублік, напрыклад, з Эстоніі, а яшчэ пазней — і выпускнікі беларускага тэатральна-мастацкага інстытута. На заводзе была створана мастацкая лабараторыя, а пазней — эксперыментальны мастацкі аддзел. Гэты аддзел складаўся з таленавітых майстроў гутнікаў, гранільшчыкаў, якія працавалі з мастакамі, дапамагаючы ажыццявіць задуманыя праекты. Мастакі не толькі праектавалі ўзоры для масавага тыражнай вытворчасці, але і стваралі арыгінальныя аўтарскія творы.
Па ініцыятыве Мурахвера на шклозаводзе частка масавай прадукцыі выраблялася традыцыйным гутным спосабам. Гэта паспрыяла захаванню самабытнасці «Нёмана». Колькасць колераў шкла, якое гатавалася ў спецыяльнай гаршковай печы, даходзіла да 14.
Цяпер на заводзе засталося толькі некалькі мастакоў.
Барысаўскі хрустальны завод мае доўгую гісторыю з сумным канцом. Ён быў заснаваны ў Барысаве ў 1895 годзе, вырабляў шкляны і хрустальны посуд, а таксама лямпавае шкло. У нечым яго гісторыя падобная да «Нёмана». Напрыканцы 1950-х тут таксама ствараецца эксперыментальная мастацкая лабараторыя, пачынаюць сваю творчую дзейнасць выхаванцы Ленінградскага мастацка-прамысловага вучылішча імя Веры Мухінай Антаніна Абрамава і Уладзімір Пракоф’еў. Пазней да іх далучыліся выпускнікі Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута Пётр і Таццяна Арцёмавы, Раіса Клімковіч. Іх ідэі ўвасабляюцца ў вытворчасці і масавых вырабаў, і ўнікальных мастацкіх твораў.
Аднак у 2020 годзе прадпрыемства было ліквідавана. Частка калекцыі заводскага музея, што прадстаўляла значную гістарычную і мастацкую каштоўнасць і з’яўлялася самабытнай з’явай еўрапейскага мастацкага шкла, была перададзена на часовае захоўванне Нацыянальнаму мастацкаму музею Рэспублікі Беларусь, а ў 2022 годзе перададзена ў Музейны фонд Рэспублікі Беларусь.
Такім чынам на выставе можна ўбачыць і аўтарскія творы, і вырабы серыйнай вытворчасці. Акцэнт куратары зрабілі на колеры. Выставу назвалі «Васільковае трымценне» — сіняе шкло (кобальтавае, блакітнае) з’яўляецца традыцыйным для беларускага шкларобства.
Выстава будзе працаваць да 10 кастрычніка.
Падпісвайцеся на культурныя навіны Reform.news у Telegram