Фота: сайт кампаніі geeksoutfit.com.
Інтэрнэт-крама GeeksOutfit выпусціла новую, спецыфічную «навагоднюю» калекцыю, прысвечаную чарнобыльскай тэматыцы. Лінейка, у якой трагедыя спалучаецца са святочнай атрыбутыкай, неадкладна справакавала дыскусію ў сеціве.
Кампанія GeeksOutfit з’яўляецца тыповым прадстаўніком глабальнага электроннага гандлю, арыентаваным на «гік-культуру» і поп-культуру. Яе бізнес-мадэль — хуткая мода (fast fashion), якая дазваляе вельмі хутка рэагаваць на вірусныя і спрэчныя трэндавыя тэмы. Вытворчыя і лагістычныя магутнасці фірмы размешчаны пераважна ў Азіі (Кітай), але яна арыентавана на продаж па ўсім свеце.
Што ўваходзіць у «калядную» калекцыю?
Правакацыйная лінейка, якая паступіла ў продаж у лістападзе-снежні 2025 года, уключае некалькі тавараў. Гэта — навагоднія швэдры з сімваламі радыяцыі, а таксама худзі-пародыі на Disney з малюнкам чацвёртага энергаблока ЧАЭС у яркіх, вясёлкавых колерах, што падкрэслівае іранічнасць замыслу.
Усе гэтыя тавары даступныя па шырокім цэнавым дыяпазоне — да 60 еўра.
Кампанія адзначае, што запусціла лінейку да 40-й гадавіны катастрофы 1986 года, якая адбудзецца налета. Але гэты ход таксама сведчыць, што чарнобыльская тэма стала устойлівым камерцыйным трэндам, які брэнды інтэгруюць нават у самыя нечаканыя сезонныя катэгорыі — нават такія, як «калядныя» калекцыі.
Адкуль прыйшоў трэнд?
Насамрэч, камерцыялізацыя Чарнобыльскай трагедыі пачалася не сёлета. Як карані — не ў крамах, а ў медыяпрасторы, поп-культуры.
Феномен «Чарнобыльскага» мерчу пачаўся пасля выхаду хіт-серыяла HBO «Чарнобыль» у маі 2019 года. Серыял прыцягнуў увагу да рэальнай гісторыі, персаналій і савецкай сімволікі. Менавіта тады слоганы (напрыклад, пра «3.6 рэнтген») сталі віруснымі мемамі, а продаж тураў у Зону Адчужэння рэзка вырас.
Таксама «падліла алею ў агонь» франшыза S.T.A.L.K.E.R. Фантастычная серыя відэагульняў S.T.A.L.K.E.R. даўно стварыла ў маладзёжнай культуры вобраз Зоны як месца пост-апакаліптычнай рамантыкі, анамалій і містыкі. У такім кантэксце невыпадкова, што тэматыка Чарнобыля ўвайшла ў папулярную катэгорыю «ўродлівых навагодніх швэдраў» (Ugly Christmas Sweaters), якая патрабуе іранічных, нечаканых і гумарыстычных вобразаў. Надпіс «Чарнобыль» у спалучэнні з навагоднімі аленямі стварае максімальны эфект іранічнага кантрасту, які папулярны ў маладзёжнай аўдыторыі.
Што кажуць крытыкі?
Выпуск «Чарнобыльскага» мерчу ад GeeksOutfit справакаваў дыскусію вакол падобнага рода тавараў. Спрэчкі разгарэліся пераважна ў сацыяльных сетках — X, форумах Reddit, сацсетках самой фірмы.
У Твітары карыстальнікі дзеляцца фатаграфіямі швэдраў, выкарыстоўваючы хэштэгі #Chernobyl і #UglySweater, што дазваляе навіне набываць вірусны характар.
Крытыкі лічаць, што ператварэнне маштабнай катастрофы, якая прывяла да смерці, хвароб і масавага перасялення (асабліва ў Беларусі і Украіне), у гумарыстычны ці іранічны тавар (як швэдар) з’яўляецца недапушчальнай трывіялізацыяй.
Папракаюць GeeksOutfit і ў эксплуатацыя чужога болю для прыбытку. Апошні, зроблены з чужой гістарычнай трагедыі, як правіла, не накіроўваецца на дапамогу пацярпелым ці на захаванне памяці.
Таксама падобнага кшталту тавары, на думку нязгодных, заахвочваюць да «непаважлівага турызму». Калі людзі едуць у Зону Адчужэння выключна дзеля «модных» сэлфі, ігнаруючы гістарычную і жалобную значнасць месца.
Асаблівае абурэнне выклікала пародыя на лагатып Disney з выявай разбуранага энергаблока. Гэта ўспрымаецца як максімальна недарэчнае спалучэнне масавай індустрыі забаў з сімвалам тэхнагеннага кашмару.
Ці ёсць у «цёмнага гумару» нейкія маральныя межы? — пытанне, якое адрасуе GeeksOutfit і ёй падобным крамам, аўдыторыя.
Тым не менш, няглядзячы на крытыку і папрокі, попыт на «Чарнобыльскія» падарункі за гэты час не знізіўся. Бо тэма тэхнагеннай катастрофы аказалася дастаткова моцна ўбудаванай ужо ў некалькі незалежных культурных слаёў: гульні, кіно, цёмны турызм, іранічная мода.
І ў прыватнасці, на прыкладзе апошняй, людзі, якія купляюць «ўродлівыя швэдры» з недарэчнай тэматыкай, часта робяць гэта свядома дзеля правакацыі. Чым гучней крытыка, тым больш гэты тавар становіцца прывабным для мэтавай аўдыторыі, якая хоча вылучыцца.
Такім чынам, можна з высокай доляй верагоднасці сцвярджаць, што маральная і этычная дыскусія не шкодзіць прадажам, а, наадварот, дапамагае GeeksOutfit дасягнуць сваёй мэты.
Падпісвайцеся на культурныя навіны Reform.news у Telegram