Паэтка Ванда Марцінш душ Рэйш на беластоцкай «Мове нанова» раскажа пра свой пераклад кнігі пра літоўскіх рэпрэсаваных перасяленцаў

Сёння, 13 лютага, беларусаў Беластока запрашаюць на чарговы занятак «Мова Нанова», госцем якога стане паэтка і перакладчыца кнігі Далі Грынкявічутэ «Літоўцы ля мора Лапцевых» Ванда Марцінш душ Рэйш. Яна таксама раскажа пра жыццё карэнных беларусаў у Літве.

Пераклад кнігі Далі Грынкявічутэ «Літоўцы ля мора Лапцевых» быў выдадзены напрыканцы 2022 года. Гэта культавая ў Літве кніга, пра якую варта пагаварыць асобна. Яна апавядае пра пакуты людзей, высланых за Палярнае кола Саветамі.

У шматлікіх інтэрв’ю перакладчыца Ванда Марцінш душ Рэйш, якая нарадзілася на беларуска-літоўскай мяжы, а экзатычнае прозвішча атрымала ад мужа-партугальца, расказвае, чаму ўзялася за пераклад трагічнай гісторыі літоўскіх перасяленцаў.

Галоўная прычына — падабенства лёсу беларусаў і літоўцаў. У тым ліку і ў сённяшніх паваротах беларускай гісторыі: спадарыня Ванда прызнаецца, што рабіла прэзентацыі сваіх кніг у Літве з намерам звесці беларускіх эмігрантаў і пажылых літоўскіх рэпрэсаваных, бо гэта такая ўнікальная магчымасць вучыцца таму, «як літоўцы выслізнулі з гэтых кіпцюроў».

Дзядуля перакладчыцы таксама быў вывезены на восем гадоў, з высылкі яму ўдалося ўцячы, праз знаёмых падрабіць дакументы і легалізавацца.

Яе дзядзька 19-гадовым юнаком трапіў у сталінскі лагер. Яму прыпісалі антысавецкую дзейнасць і стварэнне групоўкі. Ён усё адмаўляў, аднак пасля катаванняў выдаў усіх, каго ведаў. У выніку ўсіх забралі. Пасля ён ваяваў у Арміі Андэрса.

14 чэрвеня з’яўляецца ў Літве Днём жалобы. У 1941 годзе, за тыдзень да пачатку вайны ў СССР, пачалі масава вывозіць літоўцаў, латышоў, эстонцаў і г. д. — амаль 19 тысяч чалавек.

Сярод высланых была і 14-гадовая дзяўчынка Даля Грынкявічутэ, якая апынулася ля халоднага і далёкага мора Лапцевых. Большасць людзей, высланых на той востраў, памерла ад голаду і хвароб. На пачатку 1950-х Даля Грынкявічутэ запісала свае ўспаміны. У незалежнай Літве іх выдалі кнігай.

Ванда Марцінш душ Рэйш займаецца перакладамі літоўскіх паэтаў на беларускую мову, бо лічыць, што мы як суседзі вельмі мала ведаем адно пра адное. А таксама піша вершы, апошнюю кнігу яе паэзіі «Мора мары» можна прачытаць тут.

«Мова нанова» адбудзецца сёння, 13 лютага, у 19:30 у Беларускім хабе «Новая Зямля» (Kard. Stefana Wyszyńskiego, 6A).