«Беларускамоўны рэп — гэта двайны андэрграунд»: музыка і паэта Віталь Рыжкоў — пра прагрэсіўны хіп-хоп, мову і К’еркегора

«І, каб распавесці, я — біўся аб тэкст, біўся аб змест», — такія радкі ёсць у песні Lacrimosa музыканта і паэта Віталя Рыжкова. 25 красавіка ў варшаўскім кінатэатры Atlantic літаратар, перакладчык, а таксама рэп-выканаўца ладзіць творчы вечар упершыню за n-ную колькасць гадоў. 

«Быць беларускамоўным рэп-выканаўцам — гэта двайны андэрграунд», — лічыць удзельнік рэп-праектаў Angst і Belaroots, які даўно заняў адстароненую пазіцыю ад славы і публічнасці. — Рэп у нашай індустрыі — гэта андэрграунд, а што ўжо казаць пра рэп па-беларуску». Але Reform.news не падзяляе пункт гледжання творцы, беларускамоўны рэп — гэта вельмі крута, асабліва калі ён створаны сапраўдным паэтам.

Напярэдадні творчай імпрэзы вырашылі распытаць аўтара кнігі «Дзверы, замкнёныя на ключы», як ён трапіў з паэзіі ў рэп-культуру, чым адрозніваецца «гангста рэп» ад «прагрэсіўнага хіп-хопу», ці сталі беларусы больш любіць родную мову і гаварыць па-беларуску. Як кажуць, будзе шмат тэксту. І тэксту па-беларуску. 

«А вось гэта для мяне»

— Віталь, як ты прыйшоў у рэп-культуру? Прызнаюся, спачатку пазнаёмілася з тваёй паэзіяй, а потым ужо з рэп-праектамі. Як так адбылося, што паэт выбраў рэп?

 — Пачну з таго, што перш, чым прыйсці ў паэзію, я спачатку прыйшоў у рэп.

Гэта быў канец 1990-х, у ЗША гэтая музыка яшчэ пражывала свае «залатыя часы», рабілася часткай мэйнстрыму па ўсёй планеце. Але яшчэ не ў нашым рэгіёне.

— Нейкі беларускі рэп ужо быў?

— Існаваў, але я пра яго амаль не ведаў. Мне было гадоў дванаццаць, і я неяк адразу прыняў хіп-хоп, як толькі яго пачуў. Не «death-metal», які слухаў мой старэйшы брат, не «grunge» — многія тады хадзілі ў байках з выявай пакойнага Курта Кабэйна. У 1996-м у нас «стрэлілі» The Progidy з альбомам «The Fat of the Land» — таксама пайшла хваля захаплення. А я пачуў рэп і зразумеў: «А вось гэта для мяне».

— У 12 гадоў?

— Так. Самы час для такой музыкі захапіць неакрэплы розум (усміхаецца). Я падумаў тады: «Ваў! Там столькі словаў: напэўна, яны могуць расказваць цэлыя кнігі і раманы, пакуль яны чытаюць усё гэта. А яшчэ гэта так крута гучыць! Гайдае!».

Тады яшчэ ішла палеміка: быў сумнеў, ці магчымы ўвогуле рэп на славянскіх мовах. Маўляў, трушны рэп можа быць толькі па-ангельску. Але такая ж самая палеміка, калі не памыляюся, была ў любой навамоднай музыцы, якую намагаліся граць беларусы.

То-бок пра «dearth-metal» казалі, што са ўсімі нашымі гукамі кшталту «шча», «ржы» пераканаўча прараўці тэкст немагчыма. Адпаведна, казалі тое самае і пра рэп. І ўкраінцы з расіянамі першымі абвяргалі гэтыя стэрэатыпы, былі спробы і ад беларусаў. Натуральна, і я стаў тады ж, гадоў у трынаццаць, спрабаваць сябе ў рэпе. 

«Не прыйшоў у рэп, а вярнуўся ў яго»

— Ты адразу стаў чытаць рэп па-беларуску?

— Першыя крокі былі па-расійску. А потым зразумеў, што ў мяне не дужа добра атрымліваецца. Трэба вучыцца ствараць уласна тэксты (усміхаеццца). І толькі тады я захапіўся мастацтвам паэзіі, перайшоўшы да яе цалкам, і стаў з часам досыць упэўнена ў ёй пачувацца.

Калі ўжо пасля паэзіі я вярнуўся ў рэп-эксперыменты, выявілася, што ў ім не так і шмат каштоўнаснай і мастацкай інфармацыі, як мне падавалася малому. І таму рэп стаў для мяне хутчэй калялітаратурным хобі — практычнай магчымасцю ўвасобіць некаторыя прыёмы, розныя спосабы рыфмоўкі і падбор словаў.

— Атрымліваецца, што ты не прыйшоў у рэп пасля паэзіі, а вярнуўся ў яго?

— Так, гэта як у выслоўі пра адну і тую ж раку. Толькі ўжо з іншым поглядам на справу.

Мяне захапляла ўсё гэта — полірыфмія, сугуччы, перанос націскаў. Гэта сталася для мяне магчымасцю пачаць развіваць сваю паэтыку ў гэты бок. Бо ў рэпе шмат асананснай рыфмоўкі, якая была не дужа ўласцівая для нашай традыцыйнай і традыяналісцкай паэзіі. 

«Сапраўдны цуд адбываецца толькі тады, калі паэт карыстаецца роднай мовай» 

— Я так разумею, што ты вярнуўся пасля выхаду твайго дэбютнага паэтычнага зборніка «Дзверы, замкнёныя на ключы». Пасля таго, як цябе прызналі і ўзнагародзілі «Дэбютам». Мяне ўразіла твая паэзія тым, што ў ёй прысутнічае прастора — яна нібыта «разварочваецца» ў тваіх вершах. Хтосьці кудысьці ідзе, штосьці адбываецца, ты адначасова і ўдзельнік дзеі, і назіральнік — вельмі кінематаграфічная паэзія. 

— Дзякуй за адзнаку. Буду шчырым, гэта і было маёй мэтай. Пасля таго, як я нармальна так напладзіў усялякай лірыкі — пра падлеткавае каханне і ўсё такое, зразумеў, што мяне акурат вабіць фон і бэкграўнд у гэтым «кіно». Прадумаць персанажаў, другарадных персанажаў, іх настрой, характары, і, ужыўшыся ў іх, ужо пісаць ад іх імя — вось гэта ўсё падалося больш цікавым, чым апісваць свае асабістыя пачуцці і заўважанні. Такая сабе рэфлексія на ўсё, што адбываецца ў свеце, але ад імя гэтых выдуманых персанажаў, падчас відзежных падзей, як у нейкім мроіве. З аднаго боку, гэта было досыць складана, а з іншага, вельмі цікава такім чынам разважаць пра рэчаіснасць.

— Калі ты ўвогуле перайшоў на беларускую мову?

— Напэўна, гадоў у пятнаццаць — у досыць маладым узросце. Я зразумеў, што сапраўдны цуд і магія ў літаратуры адбываюцца тады, калі беларус карыстаецца роднай мовай. Асабліва ў паэзіі. 

«Кендрык Ламар, на секундачку, мае Пулітцэраўскую прэмію»

— Віталь, вось пасля такіх прастораў, пагружэння і трапляння ў гэты складаны верш, ты бярэшся за рэп, які існуе, як падаецца, у цалкам іншым культурным вымярэнні. Глядзім кліпы — там дзяўчо, крымінал, панты, наварочаная субкультура, усе справы. Глядзім на саміх рэпераў — адзенне навырост, залатыя ланцугі і штосьці там яшчэ бліскучае. Ці не занадта далёкі скачок пасля высокай прасторавай паэзіі?

— Я ў дзвюх частках адкажу на гэта пытанне, прабач.

— Давай.

— Па-першае, невялікі «лікбез». Насамрэч рэп, ці тое, што мы называем рытмічнай паэзіяй — толькі частка не толькі ўсёй хіп-хоп культуры, але і хіп-хоп музыкі як такой. То-бок, калі зайсці на старонку ў той жа Вікіпедыі і ўвесці там «progressive hip-hop», яна выдасць спасылачкі на матэрыялы сучасных культуролагаў, якія раздзяляюць паняткі «прагрэсіўны хіп-хоп» і «рэп». Калі тлумачыць «на пальцах», то рэп — гэта як турэмны «блатняк», а хіп-хоп музыка — гэта як уся аўтарская песня агулам. І нельга па «блатняку» судзіць пра ўсю аўтарскую песню. І ёсць дзяленне на высокае і нізкае. Нізавы жанр — рэп — гэта тое, як мы сёння ўяўляем усю хіп-хоп музыку, да жалю. З усімі знешнімі атрыбутамі, пра якія ты кажаш — залатыя ланцугі, сэксізм, крыміналізацыя, агрэсія і панты.

— А прагрэсіўны хіп-хоп?

— А прагрэсіўны хіп-хоп — гэта ўжо з’ява інтэлектуальнай часткі афраамерыканскага грамадства. Калялітаратурная цацка для інтэлектуалаў і неабыякавых людзей гэтай культуры, якія рэфлексуюць і пішуць песні аб праблемах грамадства, пра свае пачуцці і месца ў свеце.

Нядаўна кучу «Грэмі» атрымаў Кендрык Ламар, які цалкам сабе па-рэперску, у нізавым жанры, «дысіў» рэпера Дрэйка. (Калі не памыляюся — у адказ). Дык вось Кендрык Ламар акурат і з’яўляецца адным з флагманаў «прагрэсіўнага хіп-хопу», і ён, на секундачку, мае Пулітцэраўскую прэмію. Гэтую прэстыжную атрымлівалі не абы-якія пісьменнікі, імёны якіх мы ведаем — Хэмінгуэй, Харпер Лі, Сільвія Плат, Кормак Маккарці… У гэтым шэрагу і рэпер Кедрык Ламар, які амаль мой аднагодка.

— Тут магу ўзгадаць у тэму, што і Боб Дылан, дарэчы, нобелеўскі лаўрэат.

— Так, і Боба Дылана мы не лічым тыповай какаінавай рок-зоркай, якая жыве ў турах і спіць з «групіз», як, бывае, думаем пра некаторых прадстаўнікоў амерыканскай музыкі.

Дык вось, вяртаючыся да рэпу, нават ранні Канье Уэст, які сёння выглядае не надта здаровым чалавекам, таксама быў прадстаўніком «прагрэсіўнага хіп-хопа». Прынамсі, напачатку сваёй творчай кар’еры. І ён браў удзел у паэтычных слэмах са сваімі тэкстамі, як і многія беларускія паэты.

Калі ўважліва пачытаць тэксты гэтых выканаўцаў, то выявіцца, ды прыкладу, што недзе Кендрык Ламар можа абвінаваціць афраамерыканскую супольнасць у пэўнай крывадушнасці — маўляў, калі скура крыху святлейшая, ён чамусьці ненавідзіць таго, у каго цямнейшая, бо ёсць і свой унутраны расізм, пра які ён лічыць патрэбным казаць (гаворка пра песню «The Blacker the Berry»). Калі пачытаць тэкст песні «The Walls» пра сцены, якія ўсё жыццё атачаюць лірычнага героя Ламара, можна ўразіцца метафарай. 

Той жа самы Канье Уэст чытаў рэп пра залатыя ланцугі, і гэта, маўляў, нагадвае, што яны — нашчадкі людзей, якія хадзілі ў ланцугах у наўпроставым сэнсе, але не залатых. Вось жа цалкам сабе небанальныя метафары, падыходы да таго, каб зразумець сябе і вымусіць задумацца свайго слухача. 

— Замацую. То-бок прагрэсіўны хіп-хоп — гэта інтэлектуальны хіп-хоп, у адрозненне ад рэпу, які акурат і можна назваць «блатняком» у хіп-хопе? 

— Так, таму ў мяне і не ўзнікала такога дысанансу, бо я захапіўся менавіта «прагрэсіўным хіп-хопам».

Што да другой часткі адказу на тваё пытанне, праз знешнія атрыбуты… 

— Не стрымлівайся.

— Нагадаю, што маё пакаленне расло ў 1990-я, і многія, многія рэчы не проста даношваліся за старэйшымі братамі, якія ўжо выраслі. Многія рэчы на рэчавых рынках і купляліся навырост, і таму віселі на нас мехавата і цалкам сабе па-рэперску. Дарэчы, гэтая мода зноў зараз вярнулася!

— Гэта вельмі смешна і цікава. Наш «Belarusian rap style», атрымоўваецца, прыйшоў са Ждановічаў ці рынка «Дынама»?

— І з рынкаў усёй Беларусі тых часоў. Але гэта не «rap style», гэта «беднасць-стайл». Рэчы ў цемнаскурым камьюніці былі такімі доўгі час роўна з той жа прычыны. І, уласна кажучы, увесь крымінал, які апісвае ўжо «ганста-рэп», і паўстае з гэтай беднасці.

У нашым выпадку гэта сацыяльны аспект таго, што рэп і хіп-хоп для беларусаў цалкам маглі быць прынятымі. Хадзіць у рэчах навырост, як рэпер, у тыя часы было нашмат больш бюджэтна, чым купіць, скажам, сапраўдную скураную куртку, калі ты металіст.

«Феномен беларускага рэпу пакуль яшчэ да канца не склаўся»

— Віталь, твае аргументы прымаюцца, але не цалкам. А як жа ўсе гэтыя панты — тачкі, дзяўчаты, залатыя ланцугі, пра якія спяваў і Канье Уэст, ды ўсе іншыя? Ты хочаш сказаць, што адзенне навырост — гэта прыкмета беднасці, а як тады спалучыць гэта з «залатым пылам у вочы», ад якога нельга адмахнуцца ў рэп-культуры?

— Тут крыху іншая гісторыя. У мяне ёсць тлумачэнне. Нізавы рэп, пра які ты гаворыш, насамрэч як бы дэманструе ўсяму свету (і самім сабе) праз кліпы, што яго выканаўцы — прадстаўнікі вельмі перспектыўнай нацыі. І іх жанчыны — з прыгожымі, белазубымі ўсмешкамі, з вялікімі сцёгнамі, таму яны здатныя нараджаць новае пакаленне крутых афраамерыканцаў. А хлапцы дэманструюць, што ў іх ёсць грошы — на аўтамабілі, на ўпрыгожанні, што яны «альфа-самцы». Яны дэманструюць зброю — маўляў, яны могуць пастаяць за сябе. Культура зброі ў ЗША — увогуле іншая рэч, якая ўспрымаецца не так, як у нашым рэгіёне. 

Вось жа — праз рэп і панты яны дэманструюць свету перспектыўнасць сябе як нацыі. І гэта цалкам сабе працуе. Мы і не думаем з імі жартаваць асабліва, калі раптам апынемся ў іх на раёне.

— І як гэта можна перанесці на беларускую сітуацыю?

— Ці не варта б было і нам, беларусам, штосьці такое дэманстраваць свету? Паказваць, напрыклад, якія прыгожыя ў нас дзяўчаты, і як шмат у нас грошай? Ты пра гэта?

Лад жыцця і тэмперамент у беларусаў іншы — у нас мала крыміналу, няма перастрэлак. Няма беларускага блатнога жаргону. Няма тых самых беларускамоўных бандытаў і прастытутак.

А «ганста-рэп» не можа з’явіцца ў інтэлігентаў і інтэлектуалаў, якія дбаюць пра тое, каб беларуская мова не знікла. Начытаўшыся Купалу і Коласа, натхніўшыся беларускай паэзіяй і беларускай музыкай, беларускі рэпер кшталту мяне натуральным чынам трапляе выключна ў «прагрэсіўны хіп-хоп».

Напэўна, прыйдзе час, калі ў нас з’явяцца беларускамоўныя крымінальнікі, якія на пытанне, а чаму не пачытаць пра свае крымінальнае жыццё рэп, адкажуць сабе: а чаму б і не? І ўкладуцца грашыма ў кліпы з жанчынамі, машынамі, і гэта не будзе пастаноўкай. Гэта будзе сапраўднае жыццё. Будзе сапраўдны беларускі «ганста-рэп»! Пакуль жа яго няма, і я не ўпэўнены, ці патрэбны ён наогул такой цаной.

 — Давай падсумуем трошкі. Ці можна тады казаць, што феномен беларускага рэпу пакуль яшчэ не склаўся?

— Гэта так. Але адзначаючы гэты факт, нельга сказаць, што ў беларускім рэпе няма таленавітых людзей — і былі, і ёсць, і будуць. І былі таленавітыя спробы імітаваць уласна рэп, гуляць у гэты жанр, і цешыць, што яны з’яўляцца дасюль. Я вось літаральна днямі даведаўся пра трох не вядомых мне раней беларускамоўных рэп-выканаўцаў.

Дарэчы, прыгадаў адну рэч. У мяне, апроч майго «сіндрома самазванца», часам узнікае ўражанне, што ў беларускай паэзіі я ўспрымаўся як рэпер, а ў рэпе мяне ўспрымаюць як паэта. Свой сярод чужых, чужы сярод сваіх. Не так даўно атрымаў сумнеўны камплімент ад паэта: «Добра, што ты перастаў пісаць паэзію, перайшоў у рэп, ён у цябе добра атрымліваецца». А рэперы ў мяне запытваюць: «У цябе так добра атрымлівалася паэзія, чаму ты прыйшоў у рэп? Ідзі пісаць паэзію, чытаць і гайдаць публіку ты ўсё роўна не ўмееш». Вось такі парадокс майго жыцця.

— Дагуляўся.

— Ага.

«Чаго баіцца рэпер Angst?»

— Віталь, нарэшце, дайшлі да галоўнага. Твой хіп-хоп-праект называецца Angst. Што гэта значыць?

— Выбачаюся за душнасць. Акрамя таго, што слова «Angst» ёсць унутры слова «gangsta», сам панятак я пазычыў у філосафа ў Сёрэна К’еркегора. Angst — гэта метафізічны страх, які можна адчуць толькі чалавек, і не можа жывёла. То-бок, Angst — гэта саманазоў па прыкладзе Бэтмэна. Batman узяў сабе ў якасці імя тое, чаго больш за ўсё баяўся — кажаноў. 

— Чаго баіцца рэпер Angst? 

— Мой досціп у тым, што я баюся страху. Рэпер Angst баіцца памерці прымітыўным чалавекам. Баіцца проста пражыць жыццё як малпа, якая замірае, б’е і ўцякае.

Баіцца не зрабіць штосьці важнае, не застацца ў вечнасці хоць мезенцам.

Баіцца не спраўдзіць творчыя амбіцыі. 

Вось гэта і ёсць Angst. Мне падаецца, што гэта нармальна для кожнага чалавека. Проста крышачку складана названа.

«Я параіў бы слухаць мяне, пачытаўшы К’еркегора і Акудовіча»

— Для мяне ў тваім праекце Angst стала нечаканай кампазіцыя «Хімера». У гэтым трэку ты адначасова падымаеш і экзістэнцыйныя, і сацыяльныя пытанні. Чаго вартае адно тое, што ў трэку ты знаходзіш мноства сінонімаў да слова «гора». Але што для цябе з гэтых дзвюх пазіцый — экзістэнцыйнага і сацыяльнага — больш важна?

— Важна ўсё ў комплексе. Разважаючы пра сябе, пра людзей, адзначаючы нейкія ментальныя і моўныя асаблівасці беларусаў, я разважаю, адкуль гэта пайшло і чаму мы такія. Сапраўды, з якой прычыны ў беларускай мове сінонімаў да слова «гора» больш, чым у расійскай мове? Адкуль гэта пайшло, калі разважаць не з пункту гледжання гісторыі беларускай мовы, а з боку метафізікі?

Мне цікава ўздымаць гэтыя пытанні. Ці беларусы такія ўжо мірныя людзі? У які момант нам гэта навязалі? Я спрабую ў гэтым разабрацца з дапамогай лірыкі. І даю самому сабе разгадку беларускіх парадоксаў. 

Чытае рэп

За што мне адной гэтае гора, стамленне, шкадоба, смутак, бяда,
Боль, перашкоды, нягоды, ліха, звадкі, злашчасце, драмы, журба,
Страхі, трагедыі, роспач, расчараванне, няўдачы, пакуты, туга,
Маркота, агонія, жахі, адчай, сваркі, зрызоты, сум, жуда?

Няўжо маё, скажам так, існаванне, жыццё, як гэта ні назаві, што ні скажы,
Абсалютна не замінае ўсім працягваць звычайна жыць?
– Ты зразумей, – кажа стваральнік, – яны не адчуваюць, пра што ты гаворыш.
Трывай, калі складана цяпер, павер, далей будзе яшчэ горш.

— Ты параіш слухаць цябе, выпіўшы віскі з камбучай?

— Я параіў бы слухаць мае трэкі, пачытаўшы Блеза Паскаля, К’еркегора, класікаў беларускай літаратуры, Валянціна Акудовіча, Ігара Бабкова, Ніцшэ, і Сакрата з Гегелем, бо, скажам, свае самаадукацыйныя штудыі філасофскіх тэкстаў, якія мяне захапілі, я праходзіў у Беларускім калегіуме. І вось гэты рэп — ад выпускніка Беларускага калегіума, які папулярызуе не проміскуітэт, грошы і тачкі, а крытычнае мысленне і філасофію.

— Цяпер я разумею, што ты меў на ўвазе, калі казаў, што рэп — гэта двайны андэрграунд.

— Прынамсі, мой рэп — без сумневу. У адным з трэкаў я так і сказаў:

«Я паглыбляюся ў двайны андэрграунд. У цвёрдай памяці і пры розуме». Бо і беларускамоўнасць — гэта на сёння андэрграунд, не будзем падманваць сябе.Таму філасофскі беларускамоўны рэп — гэта ўжо двайны. 

«Маю асцярожны аптымізм у дачыненні да беларускай мовы»

— Віталь, мне падаецца, з тваім, як ты кажаш, захапленнем нам пашчасціла. Бо ты ўліваеш беларускую мову ў прастору рэпу, ці прагрэсіўнага хіп-хопу, адносна новую для нас культурную прастору — і гэта крута. І мне цікава дазнацца тваё меркаванне наконт беларускай мовы. Выдавец Андрэй Янушкевіч некалі казаў, што сёння для яго асабіста як для чытача недастаткова беларускай літаратуры. Не ў тым сэнсе, што яму не цікавыя Янка Купала ці Альгерд Бахарэвіч, Віктар Марціновіч ці Наста Кудасава. Ён казаў пра тое, што літаратура павінна жыць у розных жанрах і формах: ад дэтэктываў — да эпічных твораў. Мне падаецца, што твой рэп — акурат яшчэ адна праява беларускай культуры, яшчэ адна лакуна, якая запаўняецца мовай. І я не магу не спытаць цябе пра тое, што зараз, з твайго гледзішча, адбываецца з нашай моўнай прасторай. Ці змянілі беларускую мову апошнія падзеі? Ці стала яна больш распаўсюджанай? Ці з’явіўся новы паварот у беларускай літаратуры? Рэп-сцэне? Што, на твой погляд, зараз для цябе, як чалавека адчувальнага да такіх зрухаў, адбываецца?

— Я ўвесь час прытрымліваюся асцярожнага аптымізму адносна беларускай мовы, яе існавання. Але змены сапраўды ёсць.

Калі 20 гадоў таму ўвесну 2005 года я выходзіў на сцэну са сваім паэтычным дэбютам у Магілёве, у мяне было ўражанне, што я адзіны чалавек, які піша вершы па-беларуску.

Але роўненька пасля гэтага конкурсу я пазнаёміўся яшчэ з парачкай чалавек, якія штосьці спрабуюць ды нават гамоняць па-беларуску. Потым, дзякуючы ім, пазнаёміўся з Таварыствам беларускай мовы, і даведаўся яшчэ пра групу людзей, для якіх беларуская мова — каштоўнасць. 

Пераезд у Мінск і знаёмства са сталічнай інтэлігенцыяй — і яшчэ большая колькасць беларускамоўных. Але скажам так. Кажуць, калі напрыканцы 80-х — пачатку 90-х ты чуў беларускае слова, то, азірнуўшыся, хутчэй за ўсё, ты пазнаў бы гэтага чалавека. У 2000-х сітуацыя была такой, што, азірнуўшыся на беларускую мову, ты пабачыш незнаёмца. Адпаведна яшчэ праз 20 гадоў сітуацыя крыху, але палепшылася. 

Сёння ёсць вельмі шмат маладых людзей — 20-25 гадоў — якія свядома пашыраюць кола, уліваюць беларускую мову ў самыя розныя сферы. Яны вядуць стрымы пра гульні па-беларуску, перакладаюць гэтыя гульні самі, вядуць твітарскія перапалкі, наязджаюць на рускамоўных творцаў за тое, што яны пішуць рускамоўныя песні, і гэтак далей. Ідуць працэсы, як той казаў: сотні і тысячы людзей уліваюць беларускую мову ў ТikTok, YouTube: у кагосьці — лайф-стайл, бьюці-кантэнт, у кагосьці — гульнявы, у кагосьці — гістарычны, у кагосьці — уласна пра беларускую мову. 

Але, канешне, рост не такі хуткі, як нам хацелася б. І менавіта з гэтай прычыны мой аптымізм асцярожны. 

І, канешне ж, трэба згадаць, што новыя маладзёны спрабуюць пісаць вершы па-беларуску, праўда, я перастаў адсочваць новыя імёны. Але і нейкія беларускамоўныя рэперы, якія толькі пачынаюць свой шлях, мне трапляюцца. І асцярожны аптымізм мой, скажам так, фарміруецца акурат назіраннем за ўсім гэтым. 

— У гэтай хвалі ці не з’яўляецца ў цябе аптымізм у дачыненні да рэпу як андэрграунду. Ці магчыма, што нарэшце з’явіўся слухач?

— Мусіць з’явіцца некалі абавязкова. Я думаю, што ёсць беларускамоўны артыст, але ён яшчэ не выспеў і не сабраў сваю аўдыторыю, каб рэгулярна здзіўляць нас новымі песнямі і даваць аншлагавыя канцэрты. Напэўна, ён мусіць яшчэ займець свае сцэнічныя мускулы і аўдыторыю.

«Гэй, Башлык, ты ведаеш, што? Я не проста так з табой залупаюся?» 

— Віталь, апошняе пытанне. Нядаўна я слухала новы трэк Сяргея Башлыкевіча, лідара Leibonik — «169-145», і ён у тэксце раптам узгадвае тваё імя. Цытую: «Чую здалёку нямое пытанне. Што ты, Сярога, нам выдаў за дзіва? Дзве тысячы сімвалаў налапатаў. А ў іх выпадкова ні слова пра піва. Ты што асмялеў паказаць на нарэшце свой верш, напісаны ў 16 гадоў? Дзе метаіронія? Чаму так сур’ёзна? Што за «ванілька»? Ты што — Рыжкоў?». Патлумач мне, калі ласка, што гэта за трасца? Я адчуваю, што за гэтым хаваецца нейкая гісторыя.

— Ты маеш рацыю. Мы з Сяргеем даўно сябруем. І даўно, так бы мовіць, перагаворваемся ў песнях, як згаданыя вышэй Кендрык Ламар з Дрэйкам.

Напрыклад, я ў трэку «Люстэрка», у сваёй частцы пра эміграцыю, згадваю Сяргея:

Чытае рэп

Усе, хто пісалі песні пратэсту, 

пішуць цяпер нудотныя песні пра тое,

як сумна ім жыць.

Карту пабыту пакрыўшы лакам,

з песняй, якую Башлык ім наплакаў,

Яны не ідуць да мяжы,

а разам ідуць на бар — піць. 

— Так у вас такая дуэль атрымоўваецца?

— Гэта распаўсюджаная з’ява ў рэп-культуры. Дыс — скарот ад «дызрэспект». Але ў нас гэтая непавага жартоўная.

Яшчэ ў 2017 годзе была дыс-песня, і там быў такі пачатак:

Чытае рэп

Гэй, Башлык, ты ведаеш, што я не проста так з табой залупаюся? 

Проста ты наехаў на рэпера Вожыка, і вось жа я за яго заступаюся.

Ты не падумай, я не Чак Норыс, не Шварц, і не Жан Клод Вандам…

Проста мяне так выхавалі: я бабу крыўдзіць не дам. 

Там яшчэ куча тэксту. Вось Сярожа, нарэшце, не вытрымаў і адказаў мне ў свежым трэку.

— Гэта файна. Ты яму зноўку адкажаш?

— Можа быць.

Віталь Рыжкоў – паэт, перакладчык, удзельнік рэп-пректаў Angst і Belaroots. Лаўрэат прэміі «Дэбют» імя М. Багдановіча за кнігу паэзіі «Дзверы, замкнёныя на ключы», двойчы адзначаны прэміяй «Залаты апостраф» за лепшыя паэтычныя нізкі ў часопісе «Дзеяслоў», пераможца некалькіх літаратурных конкурсаў і паэтычных слэмаў у Беларусі і Украіне. Вершы перакладаліся на дзясятак моваў свету.

Песні на вершы Рыжкова і ягоныя пераклады тэкстаў выконваюць: Nizkiz, Глюкі, BarRokka, Zatoczka, Пані Хіда, Lear, Biaz Nazvy ды іншыя музыкі.

Перакладаў вершы Уістана Хью Одэна, Рышарда Крыніцкага, Уладзіміра Маякоўскага, Сяргія Жадана, Рычарда Бротыгана, Тэйлара Мэлі, Гагі Нахуцрышвілі ды іншых аўтараў; прозу — Эдгара Алана По, Віктара Марціновіча і Міхаіла Валодзіна.

Апошні сінгл Angst у сеціве — кампазіцыя «Прагноз», якая набірае прагляды на Spotify, спалучае вядомую музычную тэму «Прагноз надвор’я» з беларускага тэлебачання з палымяным, жорсткім беларускамоўным рэпам пра экзістэнцыйны бег. 

Удзельнік праекта «Пазначаныя жоўтым» пра палітвязняў.

Набыць квіткі на імпрэзу Віталя Рыжкова можна тут.

Падпісвайцеся на культурныя навіны Reform.news у Telegram