Выстава да 90-годдзя Арсеня Ліса адкрылася ў Мінску

Юбілейная кніжная выстава «Нястрачаная спадчына». Фота: facebook.com CSL.by

У Нацыянальнай бібліятэцы ў зале беларускай літаратуры з 2 лютага па 10 сакавіка працуе юбілейная кніжная выстава «Нястрачаная спадчына» да 90-годдзя з дня нараджэння Арсеня Ліса.

Выстава складаецца як з кніг, напісаных даследчыкам, там і з публікацый, яму прысвечаных.

Арсень Ліс (1934–2018) — доктар філалагічных навук, беларускі фалькларыст і літаратуразнавец — даследаваў літаратуру, гісторыю, краязнаўства і перыядычны друк Заходняй Беларусі, жыццё і дзейнасць дзеячаў беларускага нацыянальна-вызваленчага руху.

Быў найлепшым спецыялістам па гісторыі і культуры Заходняй Беларусі. Яго адметны ўнёсак у беларускую культуру заключаецца ў тым, што ён адкрыў чытачу забытыя імёны нацыянальнай гісторыі.

Пачалася гэта даследчая гісторыя з таго, што ў далёкім 1955 годзе ў газеце «Літаратура і мастацтва» з’явіўся артыкул Арсеня Ліса пра заходнебеларускага мастака Паўла Южыка, выпускніка Маладзечанскай настаўніцкай семінарыі.

Каб праводзіць свае навуковыя росшукі, Арсень Ліс камунікаваў з заходнебеларускімі інтэлігентамі, ацалелымі пасля даваенных рэпрэсій, часта ездзіў у Вільню, каб наведваць багатыя віленскія архівы і кнігасховішчы і сустракацца з дзеячамі беларускага руху, ад якіх упершыню пачуў імя Браніслава Тарашкевіча. Спачатку Ліс напісаў пра яго артыкул, а пасля і кнігу, якая нейкім цудам выйшла ў 1966 годзе.

У 1968 годзе з’явілася новая кніга даследчыка: «Мікола Шчакаціхін: Хараство непазнанай зямлі». У ёй аўтар вяртаў у шырокі ўжытак імя рэпрэсаванага мастацтвазнаўцы. А ў 1970-м выйшла кніжка пра мастака Пётру Сергіевіча, прычым яшчэ пры жыцці творцы.

Яшчэ адно забытае імя, адкрытае даследчыкам для шырокага чытача, — Язэп Драздовіч. Арсень Ліс даведаўся пра яго з вандровак па гістарычнай Дзісеншчыне, ён пазнаёміўся з графічнай спадчынай мастака на яго радзіме, а потым — у Вільні. Ліс надрукаваў некалькі артыкулаў, а ў 1984 годзе — кнігу пад назвай «Вечны вандроўнік: нарыс пра мастака Язэпа Драздовіча» з прадмовай Максіма Танка.

Плён сваіх пошукаў Арсень Ліс пазней уклаў у кнігу з сімвалічнай назвай «Gloria victis!» — «Слава пераможаным!», якая выйшла ў 2010 годзе ў серыі «Кнігарня «Наша Ніва”. На 750 старонках змясціліся амаль усе творы Арсеня Ліса — нарысы пра Язэпа Драздовіча, Пётру Сергіевіча, Васіля Сідаровіча, Паўла Южыка, Міколу Шчакаціхіна, Рыгора Шырму, братоў Гарэцкіх, Антона Грыневіча, пра Тамаша Грыба, Леапольда Родзевіча, Аляксандра Уласава, Аркадзя Смоліча і іншых дзеячаў беларускага руху.

Арсень Ліс як даследчык і збіральнік народных песняў унёс значны ўклад у фарміраванне калекцыі фальклорных запісаў Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору, у якім доўгі час працаваў і абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Каляндарна-абрадавая творчасць беларусаў: сістэма жанраў, эстэтычны аспект». Ён адзін з укладальнікаў і аўтар каментароў да кніг унікальнай акадэмічнай серыі «Беларуская народная творчасць».